ERGENLİK DÖNEMİ
Ergenlik çocuklukla yetişkinlik arasında yer alan, gelişme, ruhsal olgunlaşma ve yaşama hazırlık dönemidir. Kimine göre çok çalkantılı bir dönem, kimine göre fırtınalı bir dönemdir. Kişilik gelişiminin ve kimlik kazanmanın oluştuğu çok önemli bir dönemdir.
Çoğu zaman ileri-geri gidişlerin, iniş-çıkışların olduğu dalgalı bir dönemdir. Cesaretin çekingenliğe, serüven isteğinin rahata üstün geldiği bir çağdır. Bir yazarın dediği gibi ‘gençlere bırakılmayacak kadar değerlidir.’
Yanılgıların, bencilliğin, başkaldırmanın sık görüldüğü; bocalama ve çelişkiler dönemidir. Genç kendisi ve çevresi ile sürtüşme içindedir. Doğruyu aramaktadır. Olumlu- olumsuz tüm duyguların yoğun aşırı olduğu bir dönemdir.
Gençlik yalnızca olumsuzlukların toplandığı bir çağ değildir. Ergenin olumlu özelikleri oldukça fazladır ve insani yönü ağır basar. Bu özellikler şöyle sıralanabilir: Duyarlılık, cesaret, enerjiklik, girişkenlik, arkadaşlık duyguları güçlü olma, gruba ait olmak isteme, araştırmacılık, sorgulayıcı-eleştirel tutum, yaratıcılık, merak, erdemlilik, yurtseverlik, tutku ve idealizm, ilericilik.
Ergenlik genel anlamda iki aşamada incelenebilir.
İlk dönem erinlik (11-14 yaş) ikinci dönem ergenlik (14-21 yaş)
A.ERİNLİK DÖNEMİ :
11 yaş civarında başlayan bu dönem bireyin cinsiyet yeteneklerini kazandığı bir dönemdir.
a) Erinlik çakışan bir dönemdir. Çocukluk ve ergenlik özellikleri birbiri ile iç içedir.
b) Erinlik kısa bir dönemdir. Yarısı çocukluk, yarısı ergenlik olmak üzere 2 yıldan 4 yıla kadar sürebilir.
)Hızlı değişme dönemidir. Gerek psikolojik gerek fiziksel değişmeler çok çabuk oluşur.,
d) Erinlik olumsuzluk evresidir. Yaşama ilişkin zıt tavırlar, tutumlar, otoriteye karşı çıkma vb. görülür.
e) Erinlik yaşı değişiktir. Kız ve erkeklerde erinlik yaşı farklıdır. kızlar için 12-13, erkekler için 13-14 olgunluk yaşıdır.
ERİNLİK ÖLÇÜTLERİ:
Ay hali, gece boşalmaları
İdrarda kimyasal değişiklikler
Kemik gelişiminde değişiklikler
B.ERGENLİK DÖNEMİ :
14 ile 21 yaşları arasıdır. Uzun bir süreci kapsamaktadır. Dönemin başlangıcı ile bitişi arasında tutum ve davranışlarda önemli değişiklikler tespit edilmiştir. İlk ve son dönem şeklinde ikiye ayrılır.
a)İlk dönem (13-17 yaş arası)
· Ergenin statüsü belli değildir.
· Fiziksel değişme dönemidir.
· Duyguların arttığı bir dönemdir.
· Dengesizliğin arttığı bir dönemdir
Duyguların arttığı bir dönemdir.
b)Son dönem (17-21 yaşlar)
· Dengeliliğin artması
· Problemleri çözümlemeye dönük tavırlar artar.
· Yetişkinlerle iletişim gelişmiştir.
· Duygusal sakinlik artmıştır.
· Gerçekçilik artmıştır.
· Yetişkinlere özgü davranışlar sergilenir.(Örn:Sigara, içki,makyaj v.b.)
ERGENLİK DÖNEMİ-BEDENSEL VE CİNSEL GELİŞİM
Yaşam boyunca iki dönemde hızlı bir büyüme ve beden oranlarında değişme görülür. Birincisi ana karnından başlayarak doğumdan sonraki 6 ayın sonuna kadar süren dönemdir. İkincisi ergenlik dönemidir.
İlkokul döneminde biraz yavaşlayan büyüme ve gelişme ergenliğe geçişle birlikte ani, hızlı ve orantısız şekilde olur. Gelişmeler sonucu kızlar genç kız, erkek çocuklar erkek görünümünü tamamlar. Her iki cinste de salgılanan cinsiyet hormonları sonucu erişkinlere özgü organ gelişimi oluşur.
ERGENLİK DÖNEMİNDE MEYDANA GELEN FİZYOLOJİK DEĞİŞİKLİKLER
KIZLAR ____________________ ERKEKLER
Büyüme hormonları salgılanır. Büyüme hormonları salgılanır.
Boy uzar, ağırlık artar. Boy uzar, ağırlık artar.
Kemik ve kas gelişir. Kemik ve kas gelişir.
Göğüslerde büyüme görülür. Cinsiyet hormonları salgılanır
Kalçada büyüme ve yağlanma olur. Sperm üretimi başlar.
Yağlanmaya bağlı tombullaşma görülür. Tüylenme başlar.
Tüylenme başlar. Seste kalınlaşma görülür.
Ses değişikliği oluşur. Sivilcelenme, yağlanma ve Terleme.
Adet kanamaları başlar. Cinsel organlarda büyüme olur.
Cinsiyet hormonları çalışır. Göğüs düğümcükleri oluşur.
Yumurtalıklar üretime başlar. Yağlanmaya bağlı Tombullaşama Sivilcelenme, yağlanma, terleme görülür.
BEDEN DEĞİŞİKLİKLERİ DAVRANIŞ VE TUTUMLARI ETKİLER
BELİRTİLERİ:
- Yalnızlık isteği
- Çalışma isteksizliği
- Ahenksizlik
- Can sıkıntısı
- Huzursuzluk
- Toplumsal zıtlık
- Otoriteye direniş
- Karşı cinse zıtlık
- Kararsızlık, asık surat
- Kendine güvensizlik
- Cinsiyetle fazla uğraşma
- Aşırı çekingenlik
- Gündüz rüyaları(hayal kurma)
SIK RASTLANAN DAVRANIŞ BOZUKLUKLARI
İlgisizlik
Aşırı çekingenlik
Nedensiz korku
Nedensiz sıkıntı
Dikkat çeken şımarıklık
Kural ve disipline uymama
Aşırı hareketlilik
Okul eşyalarına zarar verme
Kavgacılık
Arkadaş malzemesine zarar verme
Anneden veya evden ayrılamamak
Aşırı huzursuzluk
Arkadaş edinememek
Söz dinlememek
İsyankarlık
Yalan söylemek
Saldırganlık
Ders çalışmamak
ERGENLİKTE AHLAK GELİŞİMİ AÇISINDAN GÖZLENEBİLECEK DAVRANIŞLAR
Ergenlikte ahlaki yargılama evrensellik içerir
(Tüm insanlık için genel geçerli ilkeleri kullanır)
Vicdan gelişmiştir, iyilik dürüstlük önem taşır
Adalet duygusuna karşı duyarlıdır
Adil davranmayan yetişkinlere karşı sert tepkiler gösterir
Gerçek yada hayali suç ve kusurlardan dolayı suçluluk yaşanır
Din, gelenek-görenek gibi konularda soru sorma, kendi düşüncelerini şiddetle savunma görülür
Bütçe kavramı gelişmiştir. Aile gelirini dikkate alabilir, ayarlama yapabilir.
Aileye ekonomik katkıda bulunmak isteyebilir.
Görgü kurallarını uygulayabilir.
(Sadece yetişkinlerleyken uyar)
Düzene uyma, ahlak kurallarına önem verme görülebilir.
Üyesi olduğu gruplara sıkı bağlılık gösterir.
Toplum işleri ve yerdım kuruluşlarına üye olabilir.
Kopya ve çalma görülebilir.
ERGEN DUYGULARININ GENEL ÖZELLİKLERİ
Ergenlik dönemindeki duygusal tepkilerde genel ortak özellikler vardır. Bunun yanında ergen, her insan gibi çeşitli yaşlarda ve farklı durumlarda değişik duygular hissedebilir.
Çocukluk dönemi ile ergenlik dönemi arasında duygusal yönden en belirgin fark; çocuklar öfke, kızgınlık ve sevinç gibi duygularını daha açık davranışlarla ve anında ifade eder, buna karşılık ergenlikte bu duygular daha fazla gizlenip maskelenir. Ergenlikte genel olarak kızların erkeklerden daha önce duygusal olgunluğa ulaştıkları söylenebilir.
Aynı yaştaki iki farklı cinsiyetteki ergenin kız olanı erkeğe göre muhtemelen daha heyecan dengesine sahip ve duygularını kontrol etme bakımından daha olgundur.
DUYGULARIN YOĞUNLUĞUNDA ARTI
Erinlikten başlayarak ergenin duygularının yoğunluğunda bir artış görülür. Üzüntü, sevinç, öfke, korku gibi duygularını ifade ederken bu yoğunluk göze çarpar. Artan duygululuk ve coşku hali ergende duygularını dışa vurma ve ifade etme ihtiyacı doğurur. Olumsuz duygular el-kol hareketi, yüz ifadesi ve bağırma gibi sözlü ve sözsüz davranışlarla dışa vurulurken heyecan, coşku ve karşı cinse yönelik duygular şiir veya öykü yazma, hatıra defteri tutma aracılığı ile kağıda aktarılır.
DUYGULARDA İSTİKRARSIZLIK
Ergenin duygusal tepkileri düzenlilik göstermez. Hem duygusal durumlarının değişim hızı çabuktur, hem de duygularında istikrarsızlık vardır. Ergenin aynı olaya bir gün ara ile gösterdiği tepkiler değişik olabilir. Ayrıca neşeli ve mutlu bir durumda iken kısa süre sonra duygusal durumu tamamen farklılaşabilir.
AŞIK OLMA
Karşı cinse yönelik ilgiler buluğ öncesinde başlar. Ergenlikteki cinsel içerikli beğenme ve beğenilme arzusu bireye heyecan veren bir duygudur. Cinsler arasındaki yakınlaşma eğilimi ergenliğin başlarında daha çok grupta birarada olma isteği taşırken sonraları karşı cinsten belirli bireylere yönelmiş romantik duygular ortaya çıkar. Saf bir sevgi taşıyan gençlik aşklarında duygular bazen karşı cinse iletilmeden kalır.
MAHCUBİYET VE ÇEKİNGENLİK
Ön erinlikten başlayan ergenlikte de devam eden çıplak görünmekten utanma ve mahcup olma ergenlerde oldukça yaygın olan bir duygu durumudur. Adeta vücutlarını saklamak istemektedirler. Organlardaki büyümenin farklı zaman ve hızlarda olmasından ortaya çıkan orantısız vücut görünümünü saklamak için yapıldığı veya ergenlerin ana ilgi merkezleri olan kendi vücutlarını başka meraklı gözlerden gizleme amacı taşıdığı düşünülebilir. Anne ve babası tarafından baskıcı bir şekilde yetiştirilmiş çocuklarda çekingenlik ve mahcubiyet kalıcı bir özellik olarak ergenlikte de devam eder.
AŞIRI HAYAL KURMA
Ergen hayal kurma yoluyla arzularını, düşüncelerini yansıtır. Hayal konusu geleceğe yönelik tasarılar alabileceği gibi, gerçekleşmesini istediği herhangi bir isteği de olabilir. Hayalin içeriği genellikle karşı cinse yönelik düşünceleridir. Ancak gerçekleştirilmemiş istekler sanki olmuş gibi hayal ediliyorsa, o zaman ergenler için bir sığınma ve telafi etme aracı haline getirilmiş demektir.
TEDİRGİN VE HUZURSUZ OLMA
Biyolojik-cinsel ve bedence gelişmenin getirdiği yeni duruma alışma çabaları buna neden olabileceği gibi akranları ve yetişkinlerle olan sosyal ilişkilerdeki aksamalar veya isteğinin engellenmesi de huzursuzluk doğurabilir.
YALNIZ KALMA İSTEĞİ
Ergenlik çağındaki gençlerle yapılan araştırmalar bu gençlerin sorunlarının, bulundukları grubuna, okula devam edip etmemesine, anne babasının gence karşı olan tutumuna, gencin zekasına, çevresi tarafından kabul edilme derecesine göre değiştiğini göstermiştir.
